موضوع: آموزش دنده معكوس كاهنده سرعت در رانندگی عادی

استفاده از دنده معكوس برای كاهش ناگهانی سرعت، از نظر ايجاد اشكالات فنی برای موتور و جعبه دنده توضييح داده شده است . سازنده خودرو ترمز را برای كاهش سرعت در خودرو تعبيه كرده و انتظار دارد از ترمز خودرو برای كاهش سرعت استفاده شود اما استفاده واقعی از خودرو در جاده و خيابان و انجام دادن كار رانندگی همانند بسياری ديگر از كارها ، باعث شده، برای سهولت در رانندگی ايمن نيازهائی مطرح شود كه با انعكاس به سازنده ، مصنوع ساخته شده آنها ارتقاء در كيفيت و بهبود و عملكرد مناسب را پيدا كند . بهمين علت ، يك خودروی كه ساخت شصت سال پيش است با خودروئی كه ساخت امسال است از نظر كارائی و رضايت بخش بودن برای رانندگی ايمن و رفاه برای سرنشينان با همديگر قابل قياس نيستند . مثلاً زمانی كه هنوز جعبه دنده های سنكرونيزه فعلی ساخته نشده بود تعويض دنده معكوس به اين صورت ميبايست انجام ميگرفت : ابتدا يكبار پدال كلاچ را تا ته فشار ميدادند و مثلاً از دنده سه كه در آن بودند به بخش خلاص ميرفتند و سپس بسرعت تا نيمه كلاچ را فشرده و پا را بالا میآوردند و مجدداً تا انتها پدال كلاچ را فشار داده و در حاليكه خيلی گاز ميدادند وارد دنده دو ميشدند . اين خودروها قدرت چندانی نداشتند و قطعات آنها سنگين و از نظر استحكام ضعيف بود و در پس اين تعويضهای دنده های معكوس نياز به جايگزين كردن قطعات معيوب شده داشتند . مع الوصف راننده ها برای كاهش سرعت نياز داشتند، علاوه بر ترمز از دنده معكوس نيز استفاده كنند . بخش بزرگی از اين مشكل بجز ضعف عملكرد ترمز خودرو به اشكالات مربوط به جاده و اقتصاد و فرهنگ حمل و نقل نيز مربوط ميشد ، جاده های خاكی و شنی و پر از سنگ و كلوخ همراه با شيب زياد و پرتگاه و بارهای سنگين تر از توان حمل استاندارد خودرو . شوهر خاله ائی داشتم كه با پيكاب جمس ديزلی بار از مسجد سليمان به هفتكل ميبرد و بنگاه باربری آنقدر بار در اين پيكاپ ميزد كه يكبار در سربالائی لنگهای جلوئی اين جمس بالا رفته و از عقب به زمين خورده بود هم اينك نيز شاهد هستيم كه بعضی از كاميونهای ما با افزايش محل بار خود بيش از توان و ظرفيت واقعی و استاندارد ايمن ، در حال تردد هستند و يا خيلی خيلی بدتر از ما اتوبوسهای هندی و يا كاميونهای پر از نقش و نگار بدفورد در افغانستان و بنزهای مايلر در مراكش هستند كه نمونه بيش از حد انتظار برای بار بردن بوده و احتمالاً تا كنون تصاويری از آنها ديده ائيد كه كوهی از بار و بنه به اضافه آدمهای كپه شده بالای بار دارند . و برای بهتر از ما نيز شما تصور كنيد با كاميون در يكی از آزاد راهها در بخشهای كوهستانی كشور آلمان در حال رانندگی هستيد. با توجه به اينكه ميزان شيب منفی و مثبت و پيچهای جاده بسيار كم است نياز به ترمز و يا تعويض دنده معكوس برای افزايش قدرت و يا كاهش سرعت خيلی كم داريد و ضمن آن كه خودروی شما نيز مدرن است شما نيز فردی متمدن و تابع قوانين . ولی مثلاً در گينه بيسائو بايد ياد بگيريد، چگونه كاميون پر بار خود را بصورتی خاص و فنی برانيد تا از دسترس سارقان و جاده های صعب العبور بهمراه دردسرهای آشكار و پنهان سالم به مقصد برسد . يا
وقتی يك تريلر بنز آكسور جديد آلمانی تك محور ، با لاستيكهای تيوبلس را كه برای كاهش مصرف سوخت و سرو صدای كمتر در مراكش ميرانيد و صاحبكار و پيمانكار جاده بعلت مشكل مالی شانه آسفالته هم طراز با جاده را نساخته و جاده بدون تابلو اخطار كافی و با زاويه نا مناسب در پيچ آماده شده و يا فقط خواسته جاده درست كند كه بگويد اين هم صدقه سرمان برايتان جاده ساخته ائيم بدون در نظر گرفتن مسائل فنی رانندگی ، خيلی راحت با افتادن به شانه خاكی و اختلاف سطح دار با جاده خودروی گران قيمتتان چپ خواهد كرد و خودت و يا سرمايه ملی را ازبين خواهيد برد . انجام اعمال رانندگی با افزايش ترافيك و با تغيير در خودروها و مسيرهای حركت ارتباط مستقيم دارد. راننده خودروهائی كه ترمز abs دارند و بوستر ترمز آنها قوی است كمتر نياز به دنده معكوس كاهشی دارند و راننده خودروهائی كه ديسكهای ترمز آنها علاوه بر مورد گفته شده سراميكی است نيازی به دنده معكوس ندارند چون ترمز آنها به اين آسانی داغ نميشود كه بخواهند با استفاده از دنده معكوس كاهش سرعت داشته باشند . بهر حال با توجه به نوع خودرو، تعويض دنده معكوس بايد به نحوی صورت بگيرد كه به موتور خودرو كمترين شوك و ضربه وارد شود مگر اينكه بعلت حادثه در شرف وقوع ناچار شويم خودرو را فدای خود بنمائيم . پس به نحوی بايد وارد دنده سنگين شد كه ماشين اصطلاحاً كپ نكند و دور موتور زياد بالا نرود و صدای موتور اينگونه باشد : هاااااااانننن نه اينگونه هاااااااااااااااااااااننن نننننننننننننننننننن .
هنگام رانندگی بهتر است كمترين قطع ارتباط بين موتور و چرخها را داشته باشيم ( وقتی كلاچ ميگيريم قطع ارتباط اعمال نيرو بين

موتور و چرخ و يا چرخ و موتور را داريم) و كمترين زمان را صرف گرفتن كلاچ نمائيم بصورتيكه يا موتور باعث چرخش چرخها شود و يا چرخها باعث گردش موتور شوند. با اين عمل تقويت كننده فشار هيدروليك ترمز كه به بوستر معروف است قوی تر كفشكهای لنت را به درام و يا صفحه ترمز ميفشارد و ضمن آن افسار خودرو در چنگال قدرتمند شما رام و بدون سركش باقی ميماند . با توجه به جاده های سخت و كوهستانی ايران و نوع خودروها ئی كه با عملكرد متوسط داريم بهتر است هنگام پائين آمدن از شيبها از دنده سنگين استفاده و كمتر ترمز بگيريم چون ممكن است بر اثر داغ شدن لنتها ترمز بخوبی عمل نكند و انحراف و حادثه پيش بيايد . اگر عادت كنيد كمتر ترمز كنيد بهتر است چون سطح هوشياری و كشف و جستجوی معايب مسير و چگونگی واكنش برای عبور از محل را از يكصد متری خود به حدود هزار و گاهی تا دوهزار متری افزايش خواهيد داد و به اينصورت خطر و حادثه را از خود دور كرده و سرنشينان همراه شما احساس ميكنند در يك قايق نشسته اند ( بعلت سورش قايق در آب، نيروی گريز از مركز كمتری يا جی كمتری و عقب نشستن و كله زدن كمتری احساس ميشود) در غير اينصورت شما تبديل به راننده رالی ميشويد كه نه كلاه خود دارد و نه نقشه راه خوانی و نه خودرويش برای اتفاقات آهن كشی و آماده شده و سرعت آن نيز مناسب عبور از محل نميباشد. در انتها برای اونهائی كه خواهند گفت بلاخره نفهميديم بعد از اين همه پرت و پلا گوئی و روده درازی دنده معكوس كاهنده سرعت خوبه يا بد بقيه دوستان توضحيح بدهند.

سوال : من هنگام رانندگی در حاليكه سرعت دارم مثلاً وقتيكه قصد ايستادن دارم و در دنده پنج هستم بهمراه ترمز گرفتن به ترتيب اينگونه دنده ها را تعويض ميكنم ابتدا به دنده چهار و لحظاتی بعد به دنده سه و بعد به دنده دو و در آخر قبل از خلاص كردن به دنده يك ميروم و سپس می ايستم . آيا اينكار صحيح است؟
پاسخ:
كار شما از نظر اجرای مقررات رانندگی كاملاً صحيح است . اين آموزشی است كه به صورت عمومی بهتر است توسط همگان اجراء شود . به كارآموز رانندگی ياد ميدهند هنگاميكه قصد توقف دارد با تعويض دنده سنگين و استفاده همزمان از ترمز اين عمل را انجام دهد. يعنی ترمز كردن بهمراه تعويض دنده سبك به سنگين ، تا نهايت سنگين ترين دنده و خلاص كردن دنده ، بمنظور ايستادن موقت خودرو در محل تقاطع و يا ترافيك و يا محل پارك . به اينصورت كاهش سرعت خودرو با ترمز و با استفاده از دنده سنگين بهتر انجام ميشود ، چون دور موتور كم نميشود و بوستر ترمز نيز با قدرت عمل ميكند و چرخ محرك نيز تحت تاثير گرداندن متعلقات گيربكس و موتور، سريعتر ازگردش می افتد و ضمن آن اگر لازم شد ناگهان سرعت بگيريد ، تقريباً در دنده مناسب برای شتاب گرفتن هستيد . اما نكته زير را بخوان؟!
در خودروهای فاقد دنده كمك ، دنده يك بعد از دنده عقب ، سنگين ترين دنده در خودرو است و از آن برای شروع حركت اوليه خودرو و يا در شيبهای بسيار شديد بهمراه ترمز استفاده ميشود . برای شروع حركت خودرو اگر قصد شتابگيری ناگهانی را نداريد و يا در سربالائی نيستيد و يا بيش از ظرفيت بار و مسافر نداريد پس از سيدن سرعت آن ، به مثلاً حدود 5 كيلومتر، ميتوان وارد دنده دو شد و لزومی ندارد هنگاميكه مثلاً سرعت داريد و در دنده سبك هستيد و قصد پارك كردن در كنار جاده و خيابان بدون شيب منفی را داريد و تعويض دنده سبك به سنگين ميكنيد از دنده دو حتماً وارد دنده بسيار سنگين يك شويد. چون دنده يك بيشتر مخصوص شروع حركت و محلهای صعب العبور است و ورود به آن سخت و با تنش به موتور كه اصطلاحاً به آن كپ كردن ميگوئيم همراه است . پس كافی است در همان دنده دو سرعت كه بسيار كم در حدود 5 كيلومتر كه شد ، كلاچ گرفته و دنده را خلاص كنيد . ضمناً
دور شمار موتور بيشترين كاربردش هنگام شتابگيری برای افزايش ناگهانی سرعت ، خصوصاً هنگام سبقت گرفتن و يا نظر انداختن به آن در سربالائی برای انتخاب دنده مناسب جهت تامين قدرت كافی توسط موتور ميباشد و در هنگام كاهش سرعت كمتر بايد به آن نگاه كنيم و در اين هنگام بيشترين توجه ما بهتر است ، به جلو و هدفی كه قصد داريم در آن نقطه سرعت خود را كم كنيم باشد . بعد از مدتی اگر علاقمند به خودرو باشيم حتی اگر مثل من گوشهای كم شنوا داشته باشيد دور موتور را حس خواهيد كرد و
بندرت به صفحه دور شمار و حتی كيلومتر شمار نگاه خواهيد كرد . البته توصيه ميشود صفحه كيلومتر شمار را خصوصاً قبل از هنگام رسيدن به پيچهای تند و تقاطعها و محلهای مسكونی و منطقه تصادف شده نگاه كنيد بطوريكه جزء غرايز جدائی ناپذير رانندگی شما گردند و زودتر از زمان لازم آمادگی برای كاهش سرعت خودرو را در شما ايجاد كند.